Polacy próbowali wyrwać zagarnięte ziemie z rąk trzech zaborców: Austrii, Prus i Rosji, które na 123 lata pozbawiły nasz kraj niepodległości. Łukawica w powstaniu styczniowym w 1863 r. Ostatni wielki zryw niepodległościowy, który wybuchł w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku miało swój znaczący epizod na ziemi białostockiej rozdartej pomiędzy Cesarstwem Rosyjskim i autonomicznie zależnym od niego Królestwem Polskim. Stoczono tu między innymi kilkadziesiąt mniejszych i większych potyczek z wojskami rosyjskimi. Z istotnych faktów wypada wspomnieć o bitwie pod Surażem, stoczonej przez partię powstańczą Władysława Zameczka-Cichorskiego. Sokołach, czy wystąpieniach powstańczych w Łapach Barwikach, gdzie w styczniu 1863 roku zdobyto stację kolejową. Wielce znaczącym etapem była bitwa pod Łukawicą, która została stoczona w dniach 17-19 września 1863 roku między liczącą blisko500 ludzi partią powstańczą pułkownika Ejtminowicza a oddziałem rosyjskim. Łukawicka wieś oskarżona o w współpracę z powstańcami musiała zapłacić największą cenę. W dniach 2-5 października 1863 roku, wieś została otoczona przez wojska rosyjskie składające się z czterech rot piechoty, szwadronu ułanów i stu kozaków, na czele z Ignacym Borejszą naczelnikiem wojennym z Bielska. Żołdacy carscy obstawili każdy dom i kolejno wyganiali na pobliskie pole wszystkich mieszkańców bez względu na wiek czy chorobę. Pierwszym etapem wykonywania kary była całkowita grabież majątku mieszkańców, który przez trzy dni wywożono do dworu w Pietkowie. Ostatniego dnia siedzący na koniu i obserwujący cały spektakl Borejsza odczytał dekret gen. Michała Murawiewa „Wieszatiela”, który ogłosił m.in., że wszystka szlachta z Łukawicy ma być zesłana na „Sybir”, cały jej majątek ruchomy i nieruchomy skonfiskowany, a wieś spalona. Na komendę „zażigat” carscy żołnierze jednocześnie podpalili wszystkie zabudowania wiejskie. Ludność zaś pognano etapami na zesłanie na Wschód. Dopiero po upływie 12 lat po ułaskawieniu pozwolono mieszkańcom wrócić do Królestwa, nie wszyscy jednak tego momentu doczekali.
Los Łukawicy i jej mieszkańców
155 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego
